MEDENİ USUL HUKUKUNDA BİLİRKİŞİLİK MÜESSESESİ

Basım Tarihi 2013-03

Sayfa Sayısı 160

Kapak Türü Karton

Kağıt Türü 1. Hamur

Basım Yeri İstanbul

Stok Kodu 9786054354399

Boyut 16x24

Baskı 1

Eserin basılı haki için tıklayınız

e- kitap için tıklayınız

Süreli online kitap için tıklayınız

Süresiz online kitap için tıklayınız

Bu eser Tusiad En İyi Genç Hukukçu Ödülüne Layık Görülmüştür…

Bu eser Bergüzar ÇAYAN’a ithaf edilmiştir.

KİTAP HAKKINDA

TBMM Genel Kurulu tarafından 18.6.1927 tarihinde kabul edilen 1086 sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu, 1925 tarihli İsviçre Neuchatel Usul Kanunundan tercüme (iktibas) yöntemiyle alınmıştır. Özellikle 1960’lı yıllara gelindiğinde tıkanan kanunda birçok değişiklik yapılmış ve tarih itibariyle eski ve dilinin ağır olması kanunun güncel durumun koşullarına uyarlanması ihtiyacını doğurmuştur. Yapılan bu değişikliklerden bilirkişilik takdiri delili nasibini alsa da, değişikliklerin radikal ve köklü olduğu söylenemez. Anı kurtarmak amacıyla yapılan bu değişiklikler 21’nci yüzyıl hukukunun dinamizmi içerisinde artık gereksinimleri karşılayamamış, HUMK’un hantal yapısı nedeniyle yargılama süreleri uzamış, dedesinin davasını miras alan torun nesillerinin oluşmasına neden olmuştur.

Yukarıda da belirttiğimiz üzere, 1927 yılında yürürlüğe giren 1086 sayılı kanunun dili oldukça eskimiş ve genç hukukçular tarafından anlaşılması zırlaşmıştır. Bunun yanında, Kanunun zaman içerisinde değiştirilmesiyle birlikte bazı kavramlar ve kurumlar ayrı terimlerle ifade edilmiş ve bu noktada kanunun dil birliği ortadan kalkmıştır. Örneğin 1086 sayılı Kanunun 9’ncu maddesinde “yetki”, 13’ncü maddesinde ise “salahiyet” olarak ifade edilmiştir. Benzer şekilde “bilirkişi” terimi de kanunun farklı yerlerinde “ehkihibre” ve “ehlivukuf” olarak düzenlenmiştir. Kanunun bazı maddelerinde ise yanlış kullanılan terimler mevcuttur. Örneğin, 104’ncü madde de “istinabe” yerine “naip” kullanılmıştır.

Öte yandan Türkiye Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesini kabu ederek adil yargılanma hakkını tesis edeceğini taahhüt etmiştir. Buna paralel olarak da usul kanununda değişiklik yapılması ihtiyacı doğmuştur. Çünkü, adil yargılanma hakkı, yargılamanın makul süre içerisinde tamamlanmasını gerektirir ki, mevcut kanun bunu karşılayabilecek nitelikte değildir. Bu arada kanunumuzun mezahını teşkil eden İsviçre Neuchatel Medeni Usul Kanunu da değişmiştir.

Yukarıda anılan nedenler nedeniyle Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunun değiştirilmesi fikri kabul görmüş ve değişiklik çalışmalarını yapması (tasarı hazırlaması) amacıyla 27 Ocak 2004 yılında bir komisyon kurulmuştur.

En nihayetinde 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu, 12 Ocak 2011 yılında genel kurulun olumlu oyuyla kabul edilmiştir.

6100 sayılı kanun, bilirkişilik alanında bir çok değişiklik yapmıştır. Bu değişiklikler köklü değişiklik olarak sayılabilir. 6100 sayılı kanun yeni hükümler sevk ederken, uygulama alanı kalmamış olan maddeleri kanun kapsamına almamıştır. Sistematik bakımdan eskisinin etkili olduğu söylense de bilirkişilikle ilgili ciddi değişikliklerin var olduğu da kabul edilmesi gereken bir gerçekliktir.

Bu çalışmada “Medeni Usul Hukukunda Bilirkişilik Müessesi” HUMK ve HMK karşılaştırılarak ele alınmıştır. Getirilen yenilikler incelenmiş, olması gerekenler karşılaştırmalı hukuk yardımıyla ele alınmış, doktrinsel tartışmalara yer verilerek yanlış uygulamalar üzerinde durulmuş ve hukuki boşluklar doldurulmaya çalışılmıştır. Bu noktada bütün konular Yargıtay içtihatları ışığında incelenmiş, yabancı kaynaklar vasıtasıyla Alman, İsviçre ve Avusturya hukuklarına atıflar yapılarak ülkemizin uygulamasıyla karşılaştırılmış bütün bunlar yapılırken mehaz kanunun düzenlemeleri de incelememizin kapsamında sıklıkla yer almıştır. Yazının içeriğindeki görüşlerimizin haricinde “Beşinci Bölüm”de de tamamen hukuki düşüncelerimizin yer aldığı değerlendirmelere yer verilerek bu konudaki hukuki görüşlerimiz aktarılmaya çalışılmıştır.

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER V
KISALTMALAR XI
ÖNSÖZ XIII
BİBLİYOGRAFYA XV
KISATMALAR CETVELİ XXI

BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK BİLİRKİŞİLİK
I. KAVRAM, GENEL İŞLEVİ VE TANIMI 1
A. GENEL KAVRAM 1
B. TANIMI 3
II. TARİHÇESİ 4
A. Genel Olarak 4
B. 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun Kabulü 6
III. TERİM ve HUKUKİ NİTELİK
IV. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİNİN UZMAN GÖRÜŞÜNDEN AYRILMASI 9
A. HMUK DÖNEMİNDE UZMAN GÖRÜŞÜ 9
B. HMK’NUN DÜZENLEMELERİ 10
1. Tanımı ve Hukuki Niteliği 10
2. Taraflardan Birinin Uzman Görüşüne Başvurması 11
3. Uzman Raporunun Hazırlanması ve Mahkemeye Sunulması 12
4. Uzmanın Mahkemeye Çağrılması 12
5. Hâkimin Uzman Raporunu Değerlendirmesi13
C. UZMAN GÖRÜŞÜ İLE BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ ARASINDAKİ FARKLAR 13

İKİNCİ BÖLÜM
BİLİRKİŞİDEN RAPOR ALINMASINI GEREKTİREN HALLER, BİLİRKİŞİ GÖREVLENDİRMESİ USULU, RAPORUN İÇERİĞİ, ŞEKLİ, NİTELİKLERİ, TEVDİİ VE TEBLİĞİ
I. BİLİRKİŞİDEN RAPOR ALINMASINI GEREKTİREN HALLER 15
A. BİLİRKİŞİYE BAŞVURULMASI ZORUNLU OLAN HALLER 15
B. ÇÖZÜMÜ ÖZEL VEYA TEKNİK BİLGİYİ GEREKTİREN HALLER 17
1. Teknik veya Özel Bilgi Kavramı 17
2. Hâkimin Takdiri 24
C. BİLİRKİŞİYE BAŞVURULAMAYACAK HALLER25
II. BİLİRKİŞİ DELİLİNE BAŞVURU USULÜ VE BİLİRKİŞİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ 30
A. RAPOR ALINMASINA KARAR VERİLMESİ 30
1. Bir Tarafın Bilirkişiden Rapor Alınmasını İstemesi 30
2. Hâkimin Re’sen Bilirkişi İncelemesine Başvurması 31
B. BİLİRKİŞİYE BAŞVURU VE BİLİRKİŞİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ 33
1. Bilirkişi İncelenmesine Karar Verilmesi 33
2. Bilirkişi Seçimi 35
a. HUMK’na Göre Bilirkişi Seçimi 35
b. HMK’na Göre Bilirkişi Seçimi 36
3. Resmi Bilirkişiler 39
a. Adli Tıp Kurumu 40
i. Adli Tıp İhtisas Daireleri 41
ii. Adli Tıp İhtisas Kurulları 42
iii. Adli Tıp Genel Kurulu 43
b. Yüksek Sağlık Şurası 44
c. Kamulaştırma Bilirkişileri 45
d. Darphane 45
e. Başbakanlık Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kurulu 45
4. Bilirkişilikten Kaçınamayacak Olanlar 45
5. Bilirkişilerin Sayısı 46
6. Bilirkişiye Sorulacak Soruların Belirlenmesi ve Görev Alanının Tespiti 48
7. Tensip Tutanağının Düzenlenmesi 49
8. Bilirkişilik Yemini 51
A. BİLİRKİŞİLİK ÜCRETİ 54
III. BİLİRKİŞİNİN NİTELİKLERİ 57
A. UZMANLIK, İHTİSAS VE YETERLİLİK 57
B. TARAFSIZLIK 60
C. DÜRÜSTLÜK 61
IV. BİLİRKİŞİNİN REDDİ VE ÇEKİNMESİ 62
A. BİLİRKİŞİNİN REDDİ (REDDEDİLMESİ) 62
B. BİLİRKİŞİNİN ÇEKİNMESİ 65

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ VE RAPORU
I. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ VE RAPORU 67
A. GENEL OLARAK BİLİRKİŞİNİN FONNKSİYONU67
B. RAPORU HAZIRLAMA KONUSUNDA BİLİRKİŞİNİN SAHİP OLDUĞU YETKİLER 68
1. Hâkimden (Mahkemeden) Bazı Konularda Bilgi Alması 68
2. Tarafların İsticvabı 69
3. Keşif 70
C. BİLİRKİŞİLERİN GENEL OLARAK YÜKÜMLÜLÜKLERİ 71
D. BİLİRKİŞİ İNCELEMESİ 72
1. Genel Olarak 72
2. Bilirkişi Sayısının Birden Fazla Olması (Bilirkişi Kurulu) 72
E. İNCELEME SÜRESİ (GÖREV SÜRESİ) 75
F. BİLİRKİŞİ RAPORU 77
II. RAPORDAN BEKLENEN NİTELİKLER 81
A. YETERLİ VE DOYURUCU OLMASI 81
B. AÇIK, TUTARLI VE İNANDIRICI OLMASI 84
C. SADE DİL VE TERMİNOLOJİ KULLANILMASI 86
D. EKSİKSİZ OLMASI 86
E. TÜMÜYLE KANITLANMIŞ BİLİMSEL VERİLERE VE GERÇEĞE UYGUN OLMASI 87
III. BİLİRKİŞİ RAPORUNUN TEVDİİ VE TARAFLARA TEBLİĞİ 89
A. TEVDİİ 89
B. TARAFLARA TEBLİĞİ 91

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ, İTİRAZIN İNCELENMESİ, İTİRAZIN SONUÇLARI VE BİLİRKİŞİ RAPORUNUN BAĞLAYICILIĞI
I. BİLİRKİŞİ RAPORUNA İTİRAZ, İTİRAZIN İNCELENMESİ VE SONUÇLARI 93
A. GENEL OLARAK 93
B. RAPORA İTİRAZ EDİLMESİ VE İTİRAZIN SÜRESİ 93
C. İTİRAZIN İNCELENMESİ VE İTİRAZ SONUCUNDA VERİLEBİLECEK KARARLAR 101
1. Bilirkişiden Ek Rapor İstenmesi 101
a. Genel Olarak 101
b. Raporun Eksikliği ve Belirsizliği 102
c. Ek Raporun Hazırlanması, Mahkemeye Sunulması ve Taraflara Tebliğ Edilmesi 104
2. Yeni Bilirkişi İncelemesi Yaptırılması 105
a. Genel Olarak 105
b. Raporlardaki Çelişkiyi Giderecek Yeni Bilirkişi İncelemesi 107
c. Yeni Bilirkişi Raporu Önceki Bilirkişi Raporunu Hükümsüz Kılar 109
d. Yeni Bilirkişi İncelemesini Şekli 110
II. BİLİRKİŞİ RAPORUNUN BAĞLAYICILIĞI 112
A. GENEL OLARAK 112
B. BAĞLAYICILIK KONUSUNDA DOKTRİN VE YARGITAY’IN GÖRÜŞÜ 113
1. Doktrin 113
a. Hâkim, Bilirkişi Raporuna Uygun Karar Vermek Zorundadır Görüşü 113
b. Bilirkişi Raporu Hâkimi Bağlamaz Görüşü 114
c. Görüşümüz: Hâkim, Bilirkişi Raporuyla Bağlı Değildir 115
2. Yargıtay 116
a. Genel Olarak 116
b. Rapordaki Azınlık Görüşü Hükme Esas Alınamaz 121
c. Hâkim Bilirkişi Görüşüne Rağmen Hüküm Kurabilir 122
d. Yargıtay’ın Tutumunun Değerlendirilmesi 123
C. BİLİRKİŞİNİN SORUMLULUĞU 124
1. Bilirkişilerin Yükümlülükleri 124
a. Genel Olarak 124
b. Bilirkişinin Haber Verme (Bildirimde) Bulunma Yükümlülüğü 125
c. Bilirkişinin Görevini Bizzat Yerine Getirme Yükümlülüğü 126
d. Bilirkişinin Sır Saklama Yükümlülüğü 127
2. Bilirkişinin Sorumluluğu 127
a. Bilirkişinin Ceza Sorumluluğu 128
b. Hukuki Sorumluluk 129
c. Bilirkişilerin Disiplin Sorumluluğu 133
III. BİLİRKİŞİ RAPORUNUN YARGITAY TARAFINDAN DENETİMİ 133
IV. BİLİRKİŞİ RAPORUNUN GERÇEĞE AYKIRILIĞI NEDENİYLE YARGILAMANIN YENİLENMESİ 135

BEŞİNCİ BÖLÜM
DEĞERLENDİRME VE GÖRÜŞLERİMİZ
I. UZMANLIK NİTELİĞİNİN DENETİMİ VE DENETİM AÇISINDAN HMK’DAKİ BİLİRKİŞİ LİSTELERİ 137
II. GEREKLİ OLMASI HALİNDE YARGITAY’DA İNCELEMESİ SIRASINDA BİLİRKİŞİNİN REY VE OYUNA BAŞVURMALI 139
III. HUKUKİ KONULARDA BİLİRKİŞİLERE BAŞVURULMAMALI, İSTİNABE YOLU TERCİH EDİLMELİ 140
IV. BİRDEN FAZLA BİLİRKİŞİ SEÇİMİNDE ÜST SINIR OLMALIDIR 141
V. BİLİRKİŞİLİK BÜROLARI VE MESLEK ÖRGÜTLERİ KURULMALI 141

ALTINCI BÖLÜM
EKLER
I. HUKUK USULÜ MUHAKEMELERİ KANUNU 143
II. HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU 145
III. TÜRK MÜHENDİS VE MİMAR ODALARI BİRLİĞİ MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI BİLİRKİŞİLİK YÖNETMELİĞİ 150
YARGITAY İÇTİHAT DİZİNİ 157
İNTERNET KAYNAĞI DİZİNİ 161